Ñuqanchik runakunapa wiñay sonqonpi kaqmi, sumaq kawsayta maskhay — kawsayta mana aslla, ichaqa allin ñawpaqta, rimayta, munayta, llank’ayta ruwanaypaq.
Kunan pachaqa mana sapa runallam kawsayta purichkanchu, ichaqa ñawpaq yachaywan, yuyaywan, invertirta yachaywanmi kawsay allinta wiñachin.
Chaymi kay artikulupi rimananchik imayna invertirta yachaywan, runapa yachaynin, mikuy, kawsayta sumaqta rurayta atinchik.
1. Imarayku “suma qhapaq kawsay” nisqa
“Suma qhapaq kawsay” nisqaqa runasimi simipi ñawpaq yachaymi —
ñawpaqta rimay, allin kawsay, ayni, llank’ay, yachay, munay.
Sumaq qhapaq kawsaytaqa manam qullqillachu kallpachin, ichaqa:
- Llank’ayta,
- Yachayta,
- Munayta,
- Ayniwan llamk’ayta,
- Pachamama waqaychayta.
Chaymi runakuna mana sapan kawsanku, ichaqa “sumaq ayni”wan kawsanku.
2. Imataq “invertir” nisqa kay runasimi rimaypi?
Kastilla simipi “invertir” nisqaqa qullqita utaq llamk’ayta wiñaypaq churasqa — chay qhipaman kutinman.
Runasimipiqa niyta atinchik:
“kallpachayta ruray, qhipaman kutinmanpaq.”
Chaymi invertirta yachayqa manam chaylla qullqiykita qochaman churasqachu, ichaqa:
- Yachayta kallpachiy,
- Llank’ayta wiñachiy,
- Yuyayta kachkanchay.
Kaymi kawsayta allinta purichin.
3. Yachaywan invertirta kallpachiy
Llapa yachayqa qullqimanta aswan hatunmi.
Yachayta ch’askispaqa, runakunaqa yachachispa allin llamk’ayta, negocio ruwachiyta, yachaykuna apachiyta atinku.
Ñawpaq yachaymi suma qhapaq kawsaypa t’ika.
Yachay invertiryaypaq ñawpaq rakiqmi.
Ama qullqi sapaq kachunchu, ñawpaq yachay, rimay, yuyay kachunmi.
4. Imayna invertirta yachayta kallpachin?
Invertiryayta yachayta kallpachiyqa huk ñawpaq kawsayñan hina.
Kaykunammi riqsichiyta atinchik:
- Mikuykunapi invertir: Chakrata mikuyta allinta ruwachiy, chaymi qhipaman aswan kutinman.
- Yachaykunapi invertir: Kursonkunapi yachachiyta munaspa, qhipaman llank’ayta apachiy.
- Negociopi invertir: Allin yachaywan rantiyta, llamk’ayta kallpachiy.
- Tecnologíapi invertir: Internet, energía solar, makina, software hina.
- Pachamamapi invertir: Yuraq allpa, chakra, yaku waqaychaywan qhipaman kutinmi hamun.
Chaymi invertirqa kawsayta wiñachin, mana chinkachinchu.
5. Invertirta yachay runakunapa kallpanchanpaq
Runakunaqa manam qullqillachu chayta ruranku — ichaqa yuyaywan, yachaywanmi.
Ñuqanchik llaqtapi runakunam:
- Mikuykunata akllanku, rantinku.
- Artesaníawan llamk’anku.
- Llaqta ruwanakunata kallpachinku.
Chaykunapiqa invertirta yachachiymi chay ruranakuna sumaq kawsaypaq ñawpaqta ch’askachin.
6. Llank’ay, invertir, yachay — kimsa kallpanchaykuna
Llank’ayqa makiy, sunqu, yuyaywanmi ruwasqa.
Invertirqa ñawpaq riman, yachayta ch’askachiy, chaymi ñawpaqta puriy.
Yachayqa ñawpaq llamp’u ñanmi.
Kay kimsa kallpanchaykunawan runakunaqa wiñay kawsayta ruranku.
Llank’ay + Yachay + Invertir = Suma Qhapaq Kawsay.
7. Ayniwan invertir
Runasimipi “ayni” nisqaqa, llapa runakuna hinallata rimayta ruwanakuq, yanapanakuq.
Invertiryaypi ayni hina ruwaspaqa mana sapa runallachu kallpanchan:
- Huk runawan yanapayta ruwaspa,
- Llank’aykunata tantachispa,
- Qullqita junt’aspa,
- Kawsayta kallpachispa.
Chay ayni invertirqa mana qullqillachu, ichaqa kallpaywanmi, yuyaywanmi.
8. Riqsiykuna: imataq runa invertirwan riqsichkan
Kunan pacha runakunaqa:
- Negociokuna qhispiykuyta maskanku,
- Internetpi llank’anku,
- Chakrata kachkanchanku,
- Energía solarta churanku.
Kaykunammi qhispiyta, wiñayta apachin.
Riqsiykuna willaymi: invertirta yachayqa mana millaychu, ichaqa wiñay kawsaypaq ñanmi.
9. Ama pantaspa invertirta ruray
Invertiryayqa yachaywanmi ruwasqa.
Ama pantasunchu chaykuna hina:
- Llullay willaykunata hamuqkunata ñawpaqta ama uyarisunchu.
- Qullqita mana yachaywan churasunchu.
- Sumaq yuyaywan, rimaywan, llamk’aywanmi churasunchik.
- Mana utqayta churasunchu, sapa p’unchay allinta yuyaspa.
Kaymi yachay invertiryayta ñawpaqta ch’askachiyta munachin.
10. Warmikunapa invertir yachaynin
Warmikunaqa hatun kallpanchayniyuqmi kawsaypi.
Invertiryaywan:
- Artesanía, mikuy, textil, qillqay hina llamk’ayta wiñachinku.
- Negocio ch’askinku, familia kallpachinku.
- Wawakunapa yachayninta ch’askinku.
Warmikunapa invertirta yachayqa sumaq qhapaq kawsaypa ch’ullunku hina.
11. Yachayta ch’askachispa invertirta allinchay
Invertiryayqa ama sapan qullqichu, yachaywanmi kallpanchan.
Yachayta ch’askispaqa:
- Chayqa manam llullakuychu, allin yuyaywan kachkan.
- Riqsiykunata allin qhawaspa,
- Llank’ayta riqsispa,
- Qhipaman allin kutinmanmi.
Yachaywan invertirta rurayqa mana chinkachiyta apachin.
12. Tukuy rimay: ñawpaq kawsayta kallpachiy
Kay pachapi runakunaqa manam qullqillachu kallpachinku — ichaqa yachaywan, munaywan, invertir yuyaywanmi.
Suma qhapaq kawsayqa manam hatun qullqipi kachkanchu, ichaqa:
- Yachayta, llank’ayta, aynita ch’askispa,
- Invertirta allinta ruwaspa,
- Rimayta, yuyayta waqaychaspa.
Kaymi runakuna ñawpaqta purinqa, qhispiyta maskhaspa,
sumaq kawsayta ch’askaspa, invertirta yachaspam kawsay allinta riqsinqa.
Ñawpaq rimay tukuy:
“Suma qhapaq kawsayta maskhay” nisqaqa manam qullqita tantachiylla kanchu —
yachay, munay, ayni, rimaywanmi rurayta kallpachin.
Invertirta yachayqa ñawpaq kallpanchaymi runapa kawsayta k’allpachin,
chaymi ñuqanchikta kawsaypi, rimaypi, pachapi, sonqoypi allinta wiñachin.