Kunan pachaqa musuqmi, llapa runakunapaq ñawpaq ñanmi kichasqa — Internet nisqa chaymi ñawpaq kawsay, rimay, yachay, willayta apachin.
Ñawpaq runakunaqa chakramanta, wasimanta, llakta hina purispa yachachinku.
Kunanqa Internetwanmi runakunaqa yachayta rikuchinku, yachachinku, ch’askinku —
kaytaqa “educación digital” nirqanku kastilla simipi, runasimipiqa “yachayta Internetpi rikuchiy” nisqawanmi rimananchik.
1. Internetpa kallpanchan
Internetqa mana sapan hina kachkanchu — huk ñanmi, llaqta, runa, yachaykunata tantachin.
Chaywanmi llapa runakuna rimachinku, yachachinku, yachayta apachinku.
Chay kallpanchanmi:
- Yachachiqkuna video hina yachachin,
- Yachaqkuna qochapi yachayta ch’askin,
- Wawakuna wasimanta klaseta uyarispa yachanku,
- Yachay wasikunam ch’usaqta ñawpaqpi purin.
Internetqa kawsayta, yachayta, rimayta wiñachin.
2. Educación digitalpa imaynin
Educación digitalqa yachayta Internetwan ruwanaymi.
Manam yachay wasiman chaykusqalla kanchu, ichaqa:
- Laptopwan, celularwan, tabletwanmi,
- Qochapi, wasipi, utaq urqupi.
Chaymi yachayta ñawpaqpi rikuchin, ima hina hamuqkunata yachachin.
Educación digitalqa mana llapa runapaqmi, ichaqa mana lliw llamk’aywan kachkan.
3. Internetpi yachayta rikuchiy imaymana runakunapaq
Kunan pachaqa llapa runakuna Internetwan yachachinku.
- Wawakuna: escuela, colegio, yachay wasimanta rimanakuy.
- Warmikuna: artesanía, negocio, mikuy ruwanakunata yachachinku.
- Llank’aq runakuna: capacitación digitalta ch’askinku.
- Yachachiqkuna: video, clase virtual ruwachinku.
Kaymi Internet yachayta llapa runakunaman apachin — mana hukllachu, ñawpaq llaqtamanta ñawpaq llaqtaman purin.
4. Yachayta rikuchiy imayna kallpachin
Internetpi yachayta rikuchiyqa runakunapa kallpanchanmi.
Kaymi:
- Yachaypi kawsayta wiñachin: Manam sapaq yachachiqta chaskiyta munanchu, kaywanmi ñawpaq yachayta chaskinchik.
- Rimaypi kallpanchan: Runa runawan rimachiy, willayta apachiyta atinchik.
- Llamk’aypi kallpanchan: Negocio, artesanía, mikuy rantikuyta apachiy.
- Yuyaypi kallpanchan: Musuq yachaykunata qhawaspa, yachayta tukuchispa.
Internetqa sumaq kallpanchaymi ñuqanchik runakunapa kawsayta allinchin.
5. Educación digital warmikunapaq
Warmikunapaq Internetmi hatun ñan kachkan.
Warmikunaqa:
- Yachachinku artesanía, mikuy, rantiy, qillqay hina.
- Wawakunapa yachayninta yachachinku.
- Negociokunata ch’askinku, allinta purichinku.
Educación digitalwan warmikunapa kallpaymi rikuchin — warmi mana qochapi tukuchkachu, ñawpaqpi rimachkan, yachachkan.
6. Ayllukunapaq Internetwan yachay
Internetwan yachayqa sapa runallapaqchu, ayllupa wiñayninpaqmi.
Ayllukunam:
- Wawakunata yachachinku,
- Llank’aqkunata yanapachinku,
- Willayta tantachinku.
Chaymi educación digitalqa mana sapan runapa kallpanchanchu, ichaqa ayllu tukuyta ch’usaychiyta apachin.
7. Yachayta rikuchispa pachamama waqaychay
Internetpi yachayta rikuchispaqa pachamama hina yachaykuna riqsiyta atinchik:
- Yuraq allpa waqaychayta,
- Mikuy allinta akllayta,
- Yaku, sacha, wayra waqaychayta.
Educación digitalmi runakunata yachachin pachamamawan kawsayta, chaymi sumaq kawsayta kallpachin.
8. Manchakuykuna educación digitalpi
Internet yachaypiqa manchakuykunaqa kanmi:
- Llullay willaykuna, pantay rimaykuna,
- Seguridad willayta mana waqaychay,
- Wawapa Internet llamk’ayta mana qhaway.
Chayrayku yachachiqkuna, warmi, churi, tayta, mama — llapa runakunaqa seguridadta yachachin, chaymi Internetta allinta apachin.
9. Yachayta rikuchiyta allin ruraypaq yachaykuna
Educación digitalta allin ruraypaqqa kay yachaykuna munan:
- Ama llulla rimaychu: Willayta chayñiqtawan apachiy.
- Ama pantachiychu: Yachachiykuna chaymanta chaymanta qhawariy.
- Ama waqaychayta qunqaychu: Seguridad personalta waqaychay.
- Ayniwan yachay: Yachachiqwan, masiqwan yanapayta ruray.
Kaymi yachay Internetpi allin ruwanaypaq ñawpaq yachaykuna.
10. Qhipaman musuq ñankuna
Educación digitalmi aswan wiñayta kutichinman:
- Inteligencia artificial: Yachachiqta yanapanqaq.
- Realidad virtual: Wawakuna klaseta ima hina ruwaspa yachanku.
- Yachay rural: Urqupi, chakrapi, Internetwan yachachiy.
- Musuq softwarekuna: Wawakunapa yachaynin ch’askachiypaq.
Kaymi qhipaman yachayqa llapa runakunapaq aswan allinmi kachkan.
11. Tukuy rimay
Internetpi yachayta rikuchiyqa manam llullachu, ichaqa runapa kawsayta wiñachin.
Educación digitalmi wawakunapa, warmikunapa, llank’aqkunapa, yachachiqkunapa ñawpaq ñanmi.
Ñuqanchikqa ama pantasunchu —
Internetta yachaypaq, rimaypaq, kallpachiypaq apachisunchik.
Yachayta Internetpi rikuchispa, kawsayta wiñachisunchik.
Educación digitalmi ñuqanchikpa ñawpaq kawsayta kicharin.